Đa số mọi người đều nghĩ rằng chỉ cần đi làm đúng giờ, tan
sở đúng giờ, không đi muộn, không về sớm đã là có trách nhiệm với công việc của
mình, mỗi tháng đã có thể yên tâm đi lĩnh lương. Nhưng thực ra yêu cầu về ý
thức trách nhiệm đối với công việc rất nghiêm khắc. Một người dù làm bất cứ
công việc gì, cũng nên có ý thức trách nhiệm đối với công việc của mình.
Ý thức trách nhiệm và trách nhiệm là hai khái niệm hoàn toàn
khác nhau. Trách nhiệm là một sự phụ trách và đảm đương một nhiệm vụ nào đó,
còn ý thức trách nhiệm là thái độ của một người với công việc và cơ quan của
họ.
Mức độ ý thức trách nhiệm của một người quyết định mức độ
thái độ của người đó làm việc, đồng thời cũng quyết định thành tích công việc
của họ.
Khi có được ý thức trách nhiệm cao trong công việc, con
người ta có thể học được từ công việc nhiều kiến thức mới, tích luỹ được nhiều
kinh nghiệm và cũng từ đó tìm thấy niềm vui.
Để làm rõ ý nghĩa của khái niệm “ý thức trách nhiệm”, trước
hết chúng ta hãy làm rõ ý nghiã của hai cụm từ: “Trách nhiệm” “Ý thức”.
Một là, Trách nhiệm của một người là việc người đó phải đảm bảo
một kết quả phải xảy ra trong tương lai một cách chính xác và kịp thời (kể cả
có ý thức hoặc vô ý thức). Nếu không hoàn thành trách nhiệm là mắc lỗi và người
đó phải gánh chịu hậu quả không tốt xảy ra do lỗi đó của mình.
Chịu trách nhiệm bao gồm hai yếu tố:
- Thứ nhất là dám nghĩ, dám làm: Nhận nhiệm vụ và nhận trách
nhiệm với nhiệm vụ của mình, đồng thời nỗ lực hết sức mình để hoàn thành nhiệm
vụ, không tránh né, đùn đẩy nhiệm vụ qua cho hoàn cảnh hay người khác.
- Thứ hai là dám chịu (trách nhiệm): Nhận lỗi và sẵn sàng
gánh chịu hậu quả xấu đến với mình khi mình không hoàn thành nhiệm vụ, không đổ
thừa cho hoàn cảnh hay người khác.
Tuy vậy, lưu ý là cần phân biệt người dám làm dám chịu thực
sự và người dám làm dám chịu giả tạo trong một cơ quan đơn vị. Trong khi người
dám làm dám chịu thực sự luôn luôn giữ đúng các cam kết của mình khi ứng tuyển
và trong hợp đồng lao động. Họ luôn luôn làm đúng theo sự chỉ đạo, theo yêu cầu
của cấp trên trong sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo. Còn người dám làm dám
chịu giả tạo thoạt nhìn thì thấy họ luôn là những người đứng mũi chịu sào, luôn
là người dám dấn thân và luôn chịu trách nhiệm với những việc mà mình làm, dám
nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm. Nhưng nếu xem xét kỹ sẽ thấy họ luôn
luôn không làm đúng theo sự chỉ đạo, theo yêu cầu của cấp trên mà thường làm
theo ý mình. Họ thường tự mình quyết định làm những công việc không phải trong
phạm vi quyền hạn của mình được giao mà nằm trong quyền hạn của cấp trên. Tuy
rằng họ sẵn sàng gánh chịu hậu quả do những gì mình gây ra, nhưng sự gánh chịu
đó cũng không thể bù đắp được những tổn thất mà những hành vi đó của họ có thể
gây ra cho cơ quan đơn vị. Thực ra thì họ đã có một điểm không chịu trách
nhiệm, không giữ cam kết. Đó là họ đã không giữ đúng các cam kết của mình khi
ứng tuyển và trong hợp đồng lao động.
Trong thực tế có ba
loại trách nhiệm: Chủ động, thụ động và giả tạo
Trách nhiệm chủ động là việc ta chủ động nhận trách nhiệm từ
chỗ nhận thức được trách nhiệm của mình. Ở đây có sự tham gia một cách có ý
thức của ta vào tiến trình ra quyết định nhận trách nhiệm.
Trách nhiệm thụ động là việc ta có trách nhiệm nhờ tác nhân
bên ngoài (không bao hàm việc ý thức về trách nhiệm của bản thân ta). Trường
hợp này thường đòi hỏi phải có tác nhân bên ngoài thì mới có trách nhiệm.
Động lực làm việc của một người sẽ càng cao, nếu người đó
vừa có trách nhiệm chủ động lại vừa có trách nhiệm thụ động.
Trách nhiệm giả tạo là việc dường như ta có trách nhiệm
nhưng thực tế là không nhận trách nhiệm. Đây là việc nhận trách nhiệm ở bên
ngoài, nhưng bên trong tư tưởng thì lại không thông, không thấy đó là trách
nhiệm của mình, cảm thấy mình bị ép buộc phải nhận trách nhiệm. Hoặc có sự nhận
trách nhiệm trong vùng ý thức nhưng lại chưa có sự nhận trách nhiệm trong vùng
vô ý thức. Những điều này dẫn tới việc bị stress, ức chế, bức xúc, bất mãn ngầm
ở bên trong.
Bên cạnh đó, phải kể
đến người vô trách nhiệm; đó là việc một người nào đó có trách nhiệm thực hiện
một nhiệm vụ, nhưng họ không làm, hoặc thực hiện nó với một tinh thần hời hợt,
không thực sự quan tâm đến những hậu quả không tốt xảy ra do hành vi của mình
gây ra.
Có 4 loại người vô trách nhiệm:
Loại thứ nhất: Không
dám nghĩ, không dám làm nhưng dám chịu, đây là mẫu của những người quản lý.
Loại thứ hai: Dám nhận, dám chịu nhưng không làm hoặc không
làm hết sức mình, đây là mẫu của những người thờ ơ, thụ động
Loại thứ ba: Dám nghĩ, dám làm nhưng không dám chịu hoặc đây
là mẫu của những kẻ phá hoại trong tổ chức.
Loại thứ tư: Không dám nghĩ, không dám làm và cũng không dám
chịu, đây là mẫu của người nhút nhát, bất tài. Đây là mẫu của những kẻ ăn hại
trong tổ chức.
Hai là, Ý thức bao gồm các nội dung: Nhận thức về trách nhiệm của
mình và về việc mình phải nhận trách nhiệm này. Dựa trên lòng tự trọng hoặc dựa
trên lợi ích của bản thân, ra quyết định nhận trách nhiệm đó một cách có ý
thức. Thực thi trách nhiệm một cách có ý thức
Ba là, Ý thức trách nhiệm
Ý thức trách nhiệm (hay tinh thần trách nhiệm) là việc: Nhận thức được mình phải đảm bảo một kết quả
phải xảy ra trong tương lai một cách chính xác và kịp thời. Nhận thức về việc
nếu không hoàn thành công việc đó thì mình là người có lỗi và mình phải gánh
chịu hậu quả không tốt xảy ra do không hoàn thành công việc đó. Ra quyết định
nhận trách nhiệm đó dựa trên lòng tự trọng hoặc dựa trên lợi ích của bản thân.
Thực thi công việc một cách có ý thức để đảm bảo kết quả đó phải xảy ra trong
tương lai một cách chính xác và kịp thời
Nhìn bề ngòai thì ý thức trách nhiệm có nhiều loại như: ý
thức trách nhiệm với bản thân; ý thức trách nhiệm với người khác; ý thức trách
nhiệm với gia đình; ý thức trách nhiệm với công việc; ý thức trách nhiệm với tổ
chức; ý thức trách nhiệm với pháp luật; ý thức trách nhiệm với cộng đồng, xã
hội; ý thức trách nhiệm với đất nước; ý thức trách nhiệm với loại người.....
Tuy nhiên về mặt bản chất thì tất cả đều là những biểu hiện
khác nhau của ý thức trách nhiệm với bản thân./.
Kim Bảng - TTDS
