Giáo dục là
gì? Giáo dục là quá trình hoạt động có ý
thức, có mục đích, có kế hoạch nhằm
tuyên truyền cho lớp người
mới những kinh
nghiệm đấu tranh và sản xuất, những tri thức về tự nhiên, về xã hội và
về tư duy để họ có thể có đủ khả năng
tham gia vào hoạt động và đời sống xã
hội. Việc phát triển nền giáo dục
quốc dân luôn luôn là vấn đề hệ trọng và
nan giải đối với mỗi quốc gia. Trình độ học vấn của mỗi con người phản ánh
mức độ phát triển của xã hội và trình độ
văn minh của mỗi quốc gia. Trình độ học
vấn cao là điều kiện quan trọng để con người phát triển toàn diện, để thích ứng với những biến đổi trong sản xuất cũng như trong điều kiện
cách mạng hiện nay.
Hoạt động
giáo dục được tổ chức một cách chặt chẽ nhất ở nhà trường. Các lớp học được sắp
xếp theo một chương trình thống nhất, hợp lí và do những người có trình độ
chuyên môn hướng dẫn. Giáo dục có thể diễn ra ngoài nhà trường do các tổ chức
xã hội hoặc cha mẹ hướng dẫn. Hoạt động giáo dục được tiến hành một cách chính
quy và không chính quy. Các loại giáo dục trên đều có mối quan hệ qua lại với
dân số, nhưng trong bài này chỉ đề cập chủ yếu mối quan hệ giữa dân số và giáo
dục chính quy trong nhà trường.
Truyền thông chăm sóc SKSSVTN/TN tại Trường THPT Lê Hồng Phong- Ảnh Kim Bảng
Đối
với các nước
đang phát triển
việc dân số
tăng nhanh đang
là mối gây cản trở việc nâng cao
trình độ học vấn, chất lượng giáo dục
cho người dân. Do dân số tăng quá
nhanh trong khi cơ sở vật chất lại nghèo
nàn lạc hậu, đã làm trầm trong hơn tình trạng thất học của trẻ em ở các nước này, dẫn đến nạn mù chữ gia tăng. Mặt
khác do dân số gia tăng nhanh dẫn đến số người trong độ tuổi đi học hàng
năm tăng lên, đòi hỏi phải có trường lớp,
giáo viên, dụng cụ học tập... đáp ứng đối với các nước đang phát triển: Các trường lớp luôn trong tình
trạng thiếu giáo viên, cơ sở vật
chất (trường học,
bàn ghế...) xuống
cấp... Theo số
liệu điều tra
trên thế giới hiện nay, 28,5% dân số từ 15 tuổi trở
lên không biết chữ, phần lớn tập trung ở
các nước đang phát triển thuộc khu vực Châu Á và Châu Phi. Năm 1990, trong tổng số 1 tỷ người mù chữ trên
thế giới thì có 960 triệu người thuộc
các nước đang phát triển. Muốn
có chất lượng
giáo dục cao
thì đối với
các nước đang phát
triển là phải nâng cao cơ sở vật chất, tăng cường đội ngũ giáo viên,
thực hiện chính sách dân số hợp lý cho
sự phát triển.
Tác
động của dân số đến giáo dục
Thứ nhất: Quy
mô dân số thay đổi (tăng lên hoặc giảm đi) sẽ làm thay đổi số lượng trẻ em
trong độ tuổi đến trường (tăng lên hoặc giảm đi). Do đó, đòi hỏi ngành giáo dục
phải tăng hoặc giảm số lớp hoặc số lượng học sinh từng lớp học để đáp ứng nhu
cầu đi học của trẻ em ở các độ tuổi.
Thứ hai: Cơ
cấu dân số theo tuổi ảnh hưởng rất lớn đến quy mô và cơ cấu học sinh các cấp.
Mức sinh giảm, tỷ trọng trẻ em trong dân số và giảm cũng làm cho nhu cầu về
giáo dục thay đổi.
Thứ ba:
Phân bố dân cư giữa các đơn vị hành chính và các vùng cũng ảnh hưởng rất lớn
đến quy mô và cơ cấu học sinh các cấp. Nếu mật độ dân số quá cao làm cho số
lượng học sinh mỗi lớp học quá đông (trên 50 học sinh) ảnh hưởng đến chất lượng
dạy và học. Tuy nhiên, nếu mật độ dân số quá thưa thớt, số lượng học sinh quá
ít cũng ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học. Tại những tỉnh miền núi của nước
ta, mật độ dân số quá thưa thớt nên nhiều xã phải tổ chức lớp học ghép, một cô
giáo phải dạy 3 đến 4 lớp học trong cùng một thời gian (cùng một phòng học có
học sinh lớp 1, lớp 2 và lớp 3 và lớp 4). Tuy nhiên, mỗi lớp cũng chỉ có khoảng
4 đến 5 học sinh. Việc này gây khó khăn cho người dạy và cả người học.
Tác động của giáo dục đến dân số
Thứ nhất:
Tác động của giáo dục đến tuổi kết hôn. Các kết quả nghiên cứu cho thấy trình
độ giáo dục của số đông người dân càng cao thì tuổi kết hôn bình quân tăng lên.
Thứ hai:
Giáo dục có tác dụng đến thực hiện KHHGĐ. Những người có trình độ học vấn cao
sẽ tiếp thu các kiến thức và thành tựu của khoa học kỹ thuật mới nhanh hơn
(trong đó có cả kiến thức về KHHGĐ), nên họ chủ động thực hiện KHHGĐ và làm chủ việc sinh con thuận
lợi hơn. Tuy nhiên, không phải là học vấn của một bộ phận nhỏ dân số có tác
động đến giảm sinh mà là trình độ học vấn của đại bộ phận người dân.
Thứ ba:
Giáo dục giúp cho các cặp vợ chồng có kiến thức chăm sóc và phòng chống bệnh
tật tốt hơn. Những người có trình độ học vấn cao có thể làm việc với thu nhập
cao, nên có điều kiện chăm sóc sức khỏe và nuôi dạy con cái tốt hơn so với
những người có trình độ học vấn thấp.
Giữa dân số
và giáo dục có mối quan hệ qua lại lẫn nhau. Nếu như chất lượng giáo dục được nâng cao làm cho
nhận thức của người dân được nâng cao,
khi đó học sinh sẽ hiểu được tác hại của việc sinh nhiều con là như thế nào? Làm thay đổi ý nghĩ “Đông con hơn
nhiều của” bằng nhận thức “gia đình ít
con, ấm no hạnh phúc”. Khi ý thức về tác hại của sự gia tăng dân số nhanh được nâng cao ở mỗi người dân sẽ
làm cho việc thực hiện các biện pháp,
chính sách về dân số một cách có hiệu quả và thuận lợi. Ngược lại khi tốc độ dân số tăng nhanh được
giảm đi sẽ làm cho lượng người đến tuổi
đi học giảm dần đến tăng đầu tư cho giáo dục làm nâng cao nhận thức của người dân, trình độ học vấn mỗi người dân được nâng cao./.
Kim Bảng-TTDS
