Phương pháp truyền thông (Phần 1)
(Dansohungnguyen.com). Trả
lời được câu hỏi làm thế nào để công tác truyền thông có hiệu quả, thu hút được
đối tượng chăm chú lắng nghe; Đó chính là phương pháp truyền thông. Phương pháp truyền thông bao gồm trực tiếp và đại chúng. Trong phạm vi bài
này xin được giới thiệu với các bạn truyền thông trực tiếp:
Khi
bạn tìm hiểu đối tượng của mình xem họ còn thiếu những hiểu biết và kỹ năng gì
để học có được hành vi sức khoẻ sinh sản lành mạnh, đồng thời bạn giúp họ có
được những hiểu biết và kỹ năng đó bằng cách trực tiếp trò chuyện, trao đổi,
mặt đối mặt với họ tức là bạn đang truyền thông tin trực tiếp để chuyển đổi
hành vi sức khoẻ sinh sản của họ. Đối tượng truyền thông của bạn có thể là một
người, nhưng cũng có thể là một nhóm người. Khi truyền thông trực tiếp, bạn cần
giải thích đầy đủ cho đối tượng, nhưng phải để đối tượng được tự quyết định
hành vi sức khỏe sinh sản của mình.
§ Cần kiên trì,
gặp gỡ đối tượng thường xuyên, vì đối tượng cần có thời gian để có kiến thức
chuyển đổi thái độ và hành vi.
§ Tìm mọi cách
để biết được đối tượng có hiểu rõ điều bạn nói không. Nếu đối tượng hiểu rõ,
hiểu đúng những điều bạn nói tức là bạn đã truyền thông tốt.
a.
Điểm mạnh
Vì là truyền thông trực tiếp, bạn và đối tượng
gặp và nói chuyện với nhau nên:
Bạn có thể:
§ Thấy rõ được
thái độ, nét mặt của đối tượng và kịp thời thay đổi cách nói của mình cho phù
hợp.
§ Chủ động kéo
dài hoặc rút ngắn buổi nói chuyện.
§ Biết được đối
tượng nghĩ gì về điều bạn nói.
Đối
tượng có thể:
§
Nghe
được rõ ràng hơn điều bạn giải thích.
§
Hỏi
ngay được những điều chưa hiểu.
b. Điểm yếu:
§
Mỗi
lần, bạn chỉ có thể gặp được một hoặc một số ít người mà thôi.
§
Do
phải “lộ diện” nên đối tượng có thể e ngại nói ra những điều thầm kín, riêng
tư, nếu họ chưa thực sự tin tưởng bạn.
1, Thảo luận nhóm nhỏ
Là tuyên truyền viên trực tiếp nói chuyện với một nhóm các
đối tượng có hoàn cảnh, đặc điểm, nhu cầu sức khoẻ sinh sản giống nhau, khi:
§
Khi
thấy một số đối tượng cùng cần hiểu biết về một vấn đề nào đó (Ví dụ: một số
phụ nữ có con nhỏ hoặc đang mang thai lần đầu cần biết cách nuôi con bằng sữa
mẹ, cho ăn bổ sung như thế nào là tốt…).
§
Khi
trong cộng đồng có một số đối tượng chưa thực hiện hành vi sức khoẻ sinh sản
mong muốn nào đó (Ví dụ: nam giới không chịu dùng bao cao su vì cho rằng chỉ
những quan hệ với gái mại dâm mới phải dùng bao cao su).
§
Khi cần phải nhanh
chóng cho đối tượng biết một điều gì đó về sức khoẻ sinh sản.
Để giúp đối tượng, chúng ta cần phải:
§
Nói cho đối tượng biết
hoặc cho họ tài liệu về vấn đề họ đang quan tâm.
§
Thảo luận vấn đề dân số
và sức khoẻ sinh sản cần thiết cho đối tượng.
§
Giải thích cho đối
tượng để họ không tin những điều đồn đại.
Khi tổ chức thảo luận nhóm nhỏ Bạn
cần mang theo những phương tiện, tài liệu phục vụ chủ đề trong buổi thảo luận
nhóm, chẳng hạn:
§
Sách lật.
§
Tranh vải.
§
Tờ gấp.
§
Một số bao cao su, vỉ
viên uống tránh thai, dụng cụ tử cung (vòng tránh thai).
§ Mô hình tử cung (dạ con).
Và
những việc nên làm:
§ Chuẩn bị địa điểm và thông báo
thời gian, địa điểm cho đối tượng.
§ Mỗi buổi họp chỉ nên mời khoảng
10 - 15 đối tượng.
§
Đến trước đối tượng.
§
Khuyến khích những
người rụt rè phát biểu.
§
Chỉ trả lời và nói
những gì mình biết chắc (những gì không biết chắc thì hẹn trả lời sau để có
thời gian tìm hiểu thêm).
§
Sử dụng văn nghệ, chiếu
video, nghe băng cho sôi nổi.
Những
điều cần tránh:
§
Tránh nói nhiều, nói
dài.
§
Tránh chỉ trích, phê
phán khi có đối tượng nói sai.
§
Tránh kéo dài quá 2 giờ
cho một buổi thảo luận nhóm.
Các bước
thực hiện trong thảo luận nhóm nhỏ:
§
Chào hỏi đối tượng, mời
đối tượng ngồi sao cho mọi người đều có thể nhìn rõ tranh, ảnh khi bạn trình
bày.
§
Giới thiệu nội dung
cuộc họp.
§
Tạo bầu không khí thân
thiện, cởi mở, tin cậy.
§
Trình bày tóm tắt, rõ
ràng, dễ hiểu các thông tin (cần liên hệ với tình hình địa phương và có những
dẫn chứng, tranh ảnh, hiện vật minh họa).
§
Khuyến khích mọi người
hỏi và thảo luận.
§
Giải đáp các câu hỏi
của đối tượng.
§
Tóm tắt các ý chính.
§
Phát tờ rơi có liên
quan đến nội dung buổi họp
2.
Thăm tại nhà
Là tuyên
truyền viên trực tiếp gặp nói chuyện với đối tượng và có thể với các thành viên
khác trong gia đình, tại nhà của đối tượng.
Chúng ta sử dựng hình thức thăm tại nhà khi:
§
Khi gia đình đối tượng
có hoàn cảnh đặc biệt (Thí dụ: Đông con, ốm yếu, không sử dụng biện pháp tránh
thai…).
§
Khi đối tượng cần có sự
giúp đỡ của những người khác trong gia đình (Thí dụ: Đối tượng là phụ nữ mang
thai, mới đẻ xong, trẻ vị thành niên…).
§
Khi trong gia đình đối
tượng có tình trạng thiếu bình đẳng nam nữ (Thí dụ: Chồng không giúp vợ, hay
đánh đập vợ…).
§
Khi gia đình đối tượng
có người nghiện hút, tiêm chích ma tuý, nhiễm HIV.
Khi đến thăm tại nhà nên:
§
Cần tìm hiểu trước hoàn
cảnh của gia đình.
§
Hẹn trước vào giờ thích
hợp với gia đình.
§
Đến đúng giờ.
§
Có sổ theo dõi các gia
đình đã đến thăm.
Để giúp đối tượng khi đến thăm tại nhà cần phải:
§
Nói cho đối tượng biết
hoặc cho họ tài liệu về vấn đề họ đang quan tâm.
§
Trao đổi với các thành
viên trong gia đình đối tượng để họ ủng hộ, chấp nhận một hành vi tích cực nào
đó.
§
Phát cho đối tượng
phương tiện tránh thai (bao cao su, viên uống tránh thai…) và hướng dẫn họ cách
sử dụng.
§
Quan sát để phát hiện
các yếu tố ảnh hưởng tới sức khoẻ như nguồn nước, nhà tắm, nơi phơi quần áo.
§
Tiết kiệm thời gian cho
gia đình đối tượng.
Khi đến thăm tại nhà, cần mang theo phương
tiện, tài liệu hỗ trợ cho việc trao đổi về một chủ đề nào đó, chẳng hạn:
§
Sách lật.
§
Tranh vải.
§
Tờ gấp.
§
Một số bao cao su, vỉ
viên uống tránh thai, dụng cụ tử cung (vòng tránh thai).
§ Mô hình tử cung (dạ con).
Những việc không nên làm khi
đến thăm tại nhà:
§ Tránh làm mất quá nhiều thời
gian của gia đình.
§ Tránh chỉ trích, phê phán sự
thiếu ủng hộ, những hành vi không tốt của các thành viên trong gia đình.
§ Tránh hỏi những câu thô thiển,
thiếu tế nhị.
Các bước thực hiệnkhi đến thăm tại nhà
§
Chào hỏi các thành viên
trong gia đình.
§
Hỏi thăm tình hình của
gia đình (sức khoẻ, học hành…).
§
Nói rõ mục đích của
cuộc đến thăm.
§
Thảo luận với đối tượng
về những quan tâm, thắc mắc của họ.
§
Động viên những hành vi
tốt mà học đã hoặc đang thực hiện.
§
Động viên các thành
viên khác trong gia đình giúp đối tượng thực hiện những hành vi tốt.
§
Phát tờ rơi có liên
quan đến mối quan tâm, nhu cầu của đối tượng.
§
Nếu cần, phát bao cao
su, viên uống tránh thai hoặc hướng dẫn cách nấu thức ăn bổ sung cho trẻ (tuỳ
thuộc vào nhu cầu của đối tượng)…
§
Tạm biệt gia đình, có
thể hẹn tới thăm lại vào một buổi khác hoặc mời đối tượng tham gia họp nhóm.
3.
Tư vấn
Tư vấn là quá trình trao đổi mặt đối
mặt (trực diện) giữa cán bộ truyền thông DS/SKSS (người truyền) và khách hàng
(người nhận) nhằm giúp đỡ họ có khả năng tự mình đưa ra quyết định về chăm sóc
sức khoẻ sau khi được cung cấp đầy đủ những thông tin khách quan và chia sẻ về
mặt tình cảm.
Ssử dụng hình thức tư vấn khi:
§
Khi khách hàng mới sử
dụng các BPTT, thay đổi BPTT
§
Khi đối tượng có hoàn
cảnh đặc biệt (Thí dụ: mang thai trước hôn nhân, nhiễm HIV, không biết cách
nuôi con, bị chồng đánh đập, sử dụng biện pháp tránh thai bị thất bại…).
§
Khi đối tượng có những
vướng mắc khó nói, cần hỏi ý kiến của bạn (Thí dụ: thay đổi sinh lý của tuổi
dậy thì, tuổi tiền mãn kinh, thiếu hoà hợp về tình dục giữa hai vợ chồng…).
§
Khi đối tượng lo lắng
về một vấn đề nào đó (Thí dụ: quan hệ tình dục mà không biết mình có thai hay
không, phòng tránh các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục và HIV/AIDS vì đang
quan hệ tình dục với nhiều bạn tình…).
Để giúp đối tượngkhi tư vấn cần:
§
Tìm hiểu những nỗi lo
lắng của đối tượng và giải thích cho họ rõ.
§
Nói cho đối tượng biết
hoặc cho họ tài liệu về vấn đề họ đang quan tâm.
§
Giúp đối tượng có thể
tự qruyết định vì lợi ích của bản thân mình.
§
Phát cho đối tượng các
phương tiện tránh thai (bao cao su, viên uống tránh thai…) nếu đối tượng cần.
§
Chỉ dẫn đối tượng đến
nơi có dịch vụ phù hợp (nơi thực hiện phá thai, nơi làm xét nghiệm để phát hiện
các bệnh lây qua đường tình dục, HIV…).
Nên mang
theo phương tiện, tài liệu phục vụ chủ đề, chẳng hạn:
§
Sách lật.
§
Tranh vải.
§
Tờ gấp.
§
Một số bao cao su, vỉ
viên uống tránh thai, dụng cụ tử cung (vòng tránh thai).
§
Mô hình tử cung (dạ con).
Khi tư vấn cần thiết phải:
§
Tuyệt đối tôn trọng và giữ bí mật chuyện riêng của đối tượng.
§
Nếu đối tượng có bạn tình hoặc chồng/vợ có thể mời họ cùng tham gia nếu đối
tượng đồng ý.
§
Giải thích giúp đối tượng những gì đối tượng cần biết.
§
Giúp đối tượng tự lựa chọn, tự quyết định.
Những việc không nên làm
§
Tránh không cho đối tượng biết những thông tin gây lo lắng cho họ một cách
không cần thiết.
§
Tránh thực hiện tư vấn ở những nơi có người khác nhìn thấy, nghe thấy được.
§
Tránh chỉ trích, phê phán đối tượng.
Các bước thực hiện trong tư vấn
Để thực
hiện tư vấn được tốt, bạn nên thực hiện 6 bước sau:
-Tiếp đón niềm nở, chú ý hoàn toàn đến đối tượng.
- Hỏi thăm tình hình của đối tượng bằng những câu hỏi
ngắn gọn, dễ hiểu.
- Ân cần hướng dẫn đối tượng những điều mà bạn muốn đối
tượng thực hiện.
- Nhẫn nại giúp đỡ, giải thích cho đối tượng để đối tượng
tự lựa chọn, quyết định hành vi sức khoẻ sinh sản.
- (giảm) Áp lực, căng thẳng cho đối tượng bằng cách nói
rõ mọi điều, động viên đối tượng đưa ra câu hỏi và trả lời rõ mọi câu hỏi của
đối tượng để đối tượng an tâm thực hiện hành vi sức khoẻ sinh sản tích cực.
- (giải thích) Ích lợi của việc trở lại gặp bạn và dặn
đối tượng trở lại bất kỳ lúc nào họ cần biết thêm thông tin hoặc đến cơ sở y tế
bất cứ lúc nào họ cần nhận dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản.
Để dễ nhớ,
có thể tóm tắt 6 chữ cái đầu của 6 bước tư vấn thành hai từ: THÂN ÁI.
(Hai từ
“THÂN ÁI”: cũng thể hiện một yêu cầu cần có của tuyên truyền viên / cộng tác
viên đối với đối tượng).
Ngoài ra,
tuyên truyền viên còn có thể tranh thủ trao đổi, giúp đỡ đối tượng qua các cuộc
gặp gỡ không chính thức như: trong lúc làm việc ở ngoài đồng, đi chợ…
Nếu các bạn quan tâm và chú ý áp dụng tin rằng phương pháp truyền thông trực tiếp sẽ có hiệu quả thiết thực đến đối tượng./.
KIM BẢNG
Trung tâm Dân số-KHHGĐ huyện
