( Tiếp theo phần 2)
5. Về bảo vệ Tổ quốc (Chương IV): Trên cơ sở giữ nội
dung và bố cục của Chương IV của Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp xác định bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ quan trọng của toàn Đảng, toàn
dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị, phải được thể hiện trên tất cả các mặt
chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Hiến pháp khẳng
định và làm sâu sắc hơn vai trò nòng cốt của lực lượng vũ trang nhân dân trong
sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, sự gắn kết giữa nhiệm vụ đối ngoại với quốc phòng, an
ninh trong việc xây dựng đất nước, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và
toàn vẹn lãnh thổ, thực hiện nghĩa vụ quốc tế và góp phần bảo vệ hòa bình ở khu
vực và trên thế giới.
6.
Về bộ máy Nhà nước:
Tiếp
tục kế thừa bản chất và mô hình tổng thể của bộ máy Nhà nước trong Hiến pháp
năm 1992, thể chế hóa các quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà nước pháp quyền,
Hiến pháp định danh và làm rõ hơn nguyên tắc phân công, phối hợp, kiểm soát
giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp,
tư pháp; xác định rõ hơn chức năng, thẩm quyền của cơ quan thực hiện quyền lập
pháp, hành pháp, tư pháp và điều chỉnh lại một số nhiệm vụ, quyền hạn của cơ
quan này; bổ sung một số thiết chế hiến định độc lập là Hội đồng bầu cử quốc
gia và kiểm toán Nhà nước.
6.1
Quốc hội (Chương V):
Vị
trí, chức năng, cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, các cơ quan
của Quốc hội cơ bản giữ như quy định của Hiến pháp năm 1992; đồng thời, có sửa
đổi, bổ sung để phù hợp với chức năng của cơ quan thực hiện quyền lập hiến, lập
pháp và mối quan hệ giữa các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp;
Cụ thể như
sau:
Về
Quốc hội: Sửa đổi, bổ sung Điều 83 của Hiến
pháp năm 1992, khẳng định Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân,
cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Quy
định rõ, khả thi và phù hợp hơn trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường
định hướng XHCN quyền quyết định mục tiêu, chỉ tiêu, chính sách và nhiệm vụ cơ
bản phát triển kinh tế - xã hội của đất nước (khoản 3 Điều 70) để xác
định rõ hơn vai trò, trách nhiệm, quyền quyết định của Quốc hội và quyền quản
lý, điều hành của Chính phủ.
Tiếp
tục quy định Quốc hội quyết định phân chia các khoản thu và nhiệm vụ chi giữa
ngân sách trung ương và ngân sách địa phương; quyết định dự toán ngân sách Nhà
nước và phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán ngân sách Nhà nước;
bổ sung thẩm quyền Quốc hội quyết định mức giới hạn an toàn nợ quốc gia, nợ
công, nợ chính phủ (khoản 4 Điều 70).
Bổ
sung thẩm quyền của Quốc hội trong việc phê chuẩn việc bổ nhiệm, miễn nhiệm,
cách chức Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao (khoản 7 Điều 70) để phù hợp
với yêu cầu đổi mới mô hình Tòa án nhân dân, làm rõ hơn vai trò của Quốc hội
trong mối quan hệ với cơ quan thực hiện quyền tư pháp, đồng thời nâng cao vị
thế của Thẩm phán theo tinh thần cải cách tư pháp. Bổ sung thẩm quyền của Quốc
hội trong việc giám sát, quy định tổ chức và hoạt động, quyết định nhân sự đối
với Hội đồng bầu cử quốc gia, Kiểm toán Nhà nước và cơ quan khác do Quốc hội
thành lập (các khoản 2, 6, 7 và 9 Điều 70).
Tiếp
tục quy định việc bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội bầu
hoặc phê chuẩn (khoản 8 Điều 70). Quy định rõ và hợp lý hơn các loại
điều ước quốc tế thuộc thẩm quyền phê chuẩn hoặc bãi bỏ của Quốc hội (khoản
14 Điều 70). Đó là những điều ước quốc tế liên quan đến chiến tranh, hòa
bình, chủ quyền quốc gia, tư cách thành viên của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam tại các tổ chức quốc tế và khu vực quan trọng, điều ước quốc tế về quyền
con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân và điều ước quốc tế khác trái
với luật, nghị quyết của Quốc hội. Hiến định thẩm quyền của Quốc hội trong việc
thành lập Ủy ban lâm thời để nghiên cứu, thẩm tra một dự án hoặc điều tra về
một vấn đề nhất định được quy định tại Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và
Luật tổ chức Quốc hội (Điều 78). Đồng thời, bổ sung quy định giao Quốc
hội quyết định việc thành lập, giải thể Ủy ban của Quốc hội (Điều 76).
Về
Ủy ban thường vụ Quốc hội: HP làm rõ hơn
thẩm quyền của UBTVQH với tư cách là cơ quan thường trực của QH (Điều 73);
chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của QH
(khoản 5 Điều 74). Bổ sung thẩm quyền của UBTVQH trong việc quyết định
việc điều chỉnh địa giới các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc
TW (khoản 8 Điều 74). Việc điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính là vấn
đề quan trọng, không chỉ liên quan đến việc thay đổi về địa giới hành chính mà
còn liên quan đến vấn đề tổ chức bộ máy, nhân lực, tài chính, đặc biệt là phải
đảm bảo thực hiện được ý chí, nguyện vọng của Nhân dân địa phương. Do đó, vấn
đề này cần được QH - cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân quyết định. Do đặc
thù QH nước ta hoạt động không thường xuyên, khối lượng công việc trong các kỳ
họp là khá lớn nên HP giao thẩm quyền này cho ỦTVQH - cơ quan thường trực, hoạt
động thường xuyên của QH là hợp lý. Bổ sung thẩm quyền đề nghị QH bầu, miễn
nhiệm, bãi nhiệm Chủ tịch nước, CT Quốc hội, PCT Quốc hội, Ủy viên UBTVQH, Chủ
tịch Hội đồng dân tộc, Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng bầu cử
quốc gia, Tổng Kiểm toán Nhà nước (khoản 6 Điều 74); Bổ sung thẩm quyền
phê chuẩn đề nghị bổ nhiệm, miễn nhiệm đại sứ đặc mệnh toàn quyền của
CHXHCNVN (khoản 12 Điều 74). Bởi vì, vị trí của đại sứ là đại diện đặc
mệnh toàn quyền của nước ta ở nước ngoài nên việc quy định ỦBTVQH phê chuẩn để
Chủ tịch nước bổ nhiệm, cử, triệu hồi đại sứ là cần thiết. Quy định này cũng là
sự kế thừa các quy định của HP năm 1959, HP năm 1980 và cũng phù hợp với thông
lệ quốc tế.
Về
Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội:
Xuất phát từ tính chất hoạt động của Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội, cũng
như yêu cầu của công tác cán bộ ở nước ta, Hiến pháp quy định theo hướng Quốc
hội bầu Chủ tịch Hội đồng dân tộc, Chủ nhiệm Ủy ban; còn Phó Chủ tịch Hội đồng
và Ủy viên Hội đồng, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban và Ủy viên Ủy ban do Ủy ban thường vụ
Quốc hội phê chuẩn (Điều 75, Điều 76). Đồng thời, Hiến pháp quy định rõ
hơn về quyền yêu cầu cung cấp thông tin và bổ sung quyền yêu cầu giải trình của
Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội (Điều 77).
Về
Đại biểu Quốc hội: Hiến pháp tiếp tục quy
định vị trí, vai trò của đại biểu Quốc hội là người đại diện cho ý chí, nguyện
vọng của Nhân dân ở đơn vị bầu cử ra mình và của Nhân dân cả nước; đồng thời,
khẳng định đại biểu Quốc hội có trách nhiệm thực hiện đầy đủ nhiệm vụ đại biểu
và bổ sung quy định đại biểu Quốc hội có quyền tham gia làm thành viên của Hội
đồng dân tộc hoặc Ủy ban của Quốc hội.
6.2.
Về Chủ tịch nước (Chương VI):
Hiến
pháp tiếp tục giữ các quy định của Hiến pháp năm 1992 về vị trí, vai trò của
Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại. Cách thể hiện như vậy phù hợp với bản
chất và mô hình tổng thể của bộ máy Nhà nước và hệ thống chính trị của nước ta
do Đảng lãnh đạo. Hiến pháp sắp xếp, bổ sung để làm rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn
của Chủ tịch nước trong mối quan hệ với cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp;
Cụ
thể:
-
Trong mối quan hệ với Quốc hội: Giữ quy
định về thẩm quyền công bố Hiến pháp, luật, pháp lệnh và đề nghị Ủy ban thường
vụ Quốc hội xem xét lại pháp lệnh như quy định của Hiến pháp năm 1992 (khoản
1 Điều 88).
-
Trong mối quan hệ với Chính phủ: Giữ quy định
về thẩm quyền đề nghị Quốc hội bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Thủ tướng Chính phủ;
căn cứ vào nghị quyết của Quốc hội, bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Phó Thủ
tướng, Bộ trưởng và các thành viên khác của Chính phủ (khoản 2 Điều 88);
làm rõ hơn thẩm quyền tham dự các phiên họp của Chính phủ, yêu cầu Chính phủ
bàn về vấn đề mà Chủ tịch nước xét thấy cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền
hạn của Chủ tịch nước (Điều 90)…;
-
Trong mối quan hệ với Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân: Giữ quy định về thẩm quyền đề nghị Quốc hội bầu, miễn
nhiệm, bãi nhiệm Chánh án Toà án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát
nhân dân tối cao (khoản 3 Điều 88); làm rõ hơn thẩm quyền bổ nhiệm, miễn
nhiệm, cách chức Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao căn cứ vào nghị quyết phê chuẩn
của Quốc hội; bổ sung nhiệm vụ, thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Thẩm
phán các Tòa án khác để phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp (khoản 3 Điều
88)...;
Đồng
thời, Hiến pháp bổ sung và làm rõ hơn thẩm quyền của Chủ tịch nước trong việc
quyết định đàm phán, ký kết điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước; trình Quốc hội
phê chuẩn điều ước quốc tế hoặc quyết định phê chuẩn, gia nhập điều ước quốc tế
theo thẩm quyền do Quốc hội quy định (khoản 6) thống lĩnh lực lượng vũ
trang nhân dân, giữ chức Chủ tịch Hội đồng quốc phòng và an ninh; quyết định
phong, thăng, giáng, tước quân hàm cấp tướng, chuẩn đô đốc, phó đô đốc, đô đốc
hải quân; bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Tổng tham mưu trưởng, Chủ nhiệm
Tổng cục chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam (khoản 5 Điều 88). Hiến
pháp cũng bổ sung quy định mới về Hội đồng quốc phòng và an ninh do Chủ tịch
nước làm Chủ tịch có quyền quyết định việc lực lượng vũ trang nhân dân tham gia
hoạt động góp phần bảo vệ hòa bình ở khu vực và trên thế giới (Điều 89).
( Còn nữa)
Kim Bảng-TTDS
.jpg)
