MƯỜI XU HƯỚNG DÂN SỐ THẾ GIỚI

Theo dự báo của LHQ, những đặc trưng chính của dân số thế giới trong tương lai, ít ra là vào giữa thế kỷ này, có thể tóm tắt ở 10 xu hướng chính:

1.Dân số thế giới sẽ đông hơn. Ít nhất là 2 tỷ, hoặc có thể là 3 tỷ người nữa sẽ thêm vào dân số thế giới trong vòng hơn 5 thập kỷ tới. Theo phương án dự báo trung bình, dân số thế giới sẽ đạt gần 9 tỷ vào giữa thế kỷ này. Gần 3 tỷ người tăng thêm theo dự báo vào năm 2050 là số tăng cao nhất trong nửa thế kỷ thứ hai ghi nhận được trong lịch sử loài người.

2.Dân số thế giới sẽ tăng chậm hơn. Về số tuyệt đối, tăng cao nhất là 87 triệu người/năm vào cuối những năm 1980. Hiện nay dân số thế giới tăng hàng năm vào khoảng 77 triệu người. Giữa thế kỷ này dân số thế giới sẽ tăng hàng năm là 29 triệu, tức là khoảng một phần ba số tăng hàng năm hiện nay.

3. Dân số thế giới ngày càng tập trung ở các nước kém phát triển. Năm 2050, gần 90% dân số thế giới sẽ sống ở các nước kém phát triển, so với 80% hiện nay. Đó là do khoảng 95% số tăng dân số thế giới trong tương lai sẽ xảy ra ở các khu vực kém phát triển. Hiện nay, 6 nước chiếm một nửa số dân số tăng hàng năm của thế giới là: Ấn Độ, Trung Quốc, Pa-ki-xtăng, Ni-giê-ri-a, Băng-la-đét và In-đô-nê-xi-a.

4. Mức sinh sẽ thấp hơn và quy mô gia đình nhỏ hơn. Mức sinh đã giảm đáng kể trong thế kỷ 20 hầu như ở tất cả các khu vực trên thế giới. Ví dụ, trong những năm 1950 phụ nữ ở các khu vực kém phát triển trung bình có 6 con, ngày nay trung bình có 3 con. Vào giữa thế kỷ này mức sinh trung bình toàn cầu dự tính sẽ gần mức thay thế là khoảng 2 con một cặp vợ chồng. Hiện nay 61 nước đã đạt mức sinh dưới mức thay thế và vào năm 2050, khoảng hơn 90 nước nữa triển vọng cũng sẽ như vậy.

5. Quy mô dân số nhiều nước sẽ nhỏ hơn. Vào giữa thế kỷ này một phần năm số nước, tức là 43 nước, sẽ có số dân nhỏ hơn hiện nay. Nổi bật nhất trong các nước đó là Liên bang Nga, U-crai-na, Nhật và I-ta-li-a. Ngoài ra, dân số châu Âu đã đạt đỉnh cao vài năm trước đây thì nay đang giảm. Giảm sút chủ yếu là do mức sinh tiếp tục xuống dưới mức thay thế. Năm 2050, tổng số giảm sút khoảng 143 triệu người so với hiện nay là ở 43 nước nói trên.

6. Tuổi thọ sẽ cao hơn ở hầu hết các nước. Trước tình hình y tế hiện đại, với những thay đổi trong lối sống và dinh dưỡng được cải thiện, dự kiến tỷ suất chết sẽ thấp hơn và cuộc sống sẽ dài hơn hiện nay. Vào giữa thế kỷ, tuổi thọ toàn cầu dự kiến tăng hơn hiện nay 10 tuổi, cụ thể là đạt gần 76 tuổi, và số người sống 100 tuổi trở lên sẽ vượt quá 3 triệu, tức là gấp 20 lần con số hiện nay.

7. Tác động của dịch bệnh HIV/AIDS sẽ ngày càng xấu ở một số khu vực. Ít nhất trong một vài thập kỷ tới, bệnh dịch bi thảm này sẽ dẫn đến bệnh tật, tử vong tăng, dân số giảm ở các nước hiện nay bị tác động nhất. Tuy xác suất bị nhiễm HIV sẽ giảm đáng kể trong tương lai, tác động dài hạn của dịch bệnh vẫn là cực kỳ lớn.

8. Dân số thế giới sẽ già hơn. Tỷ lệ phần trăm những người 65 tuổi trở lên sẽ tăng gấp hơn 2 lần trong 5 thập kỷ tới, từ 7% lên 16%. Ở 46 nước, cứ 4 người thì có 1 người 65 tuổi trở lên vào giữa thế kỷ này. Đồng thời số người trong độ tuổi lao động tính trên mỗi người già sẽ giảm đi một nửa. Ở nhiều nước, điều này có nghĩa là, trong số những vấn đề khác, tuổi về hưu cao hơn, giảm lợi ích đối với người cao tuổi và thuế cao hơn đối với những người đang lao động.

9. Thế giới sẽ đô thị hóa nhanh hơn. Dân số thế giới tăng hầu hết là ở các địa bàn đô thị thuộc các khu vực kém phát triển. Chỉ trong vòng vài năm nữa, hầu hết dân số trên thế giới sẽ không còn là dân nông thôn như trong suốt lịch sử loài người, mà sẽ là dân thành thị. Đồng thời, trong 25 năm tới, quy mô dân số ở các địa bàn đô thị tại các khu vực kém phát triển sẽ tăng gấp đôi, từ 1,9 tỷ hiện nay lên 3,9 tỷ năm 2030.

10. Di cư quốc tế sẽ tăng cả về quy mô lẫn tác động. Các luồng di cư quốc tế sẽ vẫn cao trong thế kỷ 21. Các khu vực phát triển  vẫn tiếp tục là nơi nhận di cư quốc tế, trung bình nhận ít nhất 2 triệu người một năm trong nửa thế kỷ tới. Hiện nay, ở nhiều nước phát triển dân số tăng là dựa một phần vào di cư quốc tế. Do vì mức sinh của các nước đó rất thấp, di cư quốc tế sẽ có tác động ngày càng lớn tới tăng dân số ở các khu vực phát triển cũng như làm cho đa dạng hơn dân tộc ở những nước này.

Dân số thế giới ở nửa sau của thế kỷ này sẽ tăng ít hơn so với  nửa đầu thế kỷ. Các dự báo dài hạn mới đây nhất của LHQ, theo phương án trung bình, dân số thế giới sẽ đạt đỉnh cao là hơn 9 tỷ một chút khi gần kết thúc thế kỷ này. Bảng dưới đây cho thấy con số mới nhất theo phương án trung bình đối với tình trạng ổn định dân số trên thế giới thì thấp hơn đáng kể so với các dự báo dài hạn trước đây của LHQ. Ví dụ, khoảng 30 năm trước, mức ổn định của dân số thế giới theo dự báo cao hơn 12 tỷ một chút.<

Dự báo dài hạn của LHQ về dân số thế giới (tỷ người)

Dựa trên bản sửa năm	Năm phát hành	P.A. trung bình ổn định (năm)	Phương án cao (năm)	Phương án thấp (năm)
1968 1973 1978 1980 1990 1996 1998 2002	1974 1977 1981 1982 1992 1998 2000 2004	12,2 (2075) 11,0 (2125) 10,5 (2100) 10,2 (2100) 11,6 (2200) 11,0 (2200) 10,0 (2200) 9,0 (2300)	15,8 (2075) 14,0 (2125) 14,1 (2100) 14,9 (2100) 28,0 (2150) 27,0 (2150) 24,8 (2150) 36,4 (2300)	9,5 (2075) 8,8 (2125) 8,0 (2100) 7,2 (2100) 4,3 (2150) 3,5 (2150) 3,2 (2150) 2,3 (2300)

Nguồn: LHQ, Vụ Các vấn đề kinh tế và xã hội, Ban Dân số, các ấn phẩm khác nhau.

HOÀNG TÍCH GIANG

Trích dịch từ tài liệu Phiên họp lần thứ  37
của Uỷ ban Dân số và Phát triển của LHQ

Nguồn: Tổng cục Dân số-KHHGĐ